Ove godine obilježava se 200 godina hrama oko kojeg je formirano ovo naselje. To je bila uređena gradska varoš ne samo po građevinama i ulicama, već i po ljudima. Danas je potomaka zvorničkih porodica mnogo više u rasejanju, odnosno u Beogradu, Novom Sadu, Šapcu, Loznici, kao i u mnogim evropskim zemaljama, nego u samom Zvorniku.
Grad Zvornik svoj izgled, obrise i razvoj vezuje prevashodno za devetnaesti vijek, čije se naselje Srpska varoš, kao poseban simbol iz tog vremena, formiralo oko pravoslavne crkve koja je sagrađena 1823. godine.
„Ovog gospodnjeg ljeta Hram, koji je posvećen Rođenju Svetog Jovana Krstitelja, obilježava 200 godina od izgradnje ove svetinje, koja je podignuta na mjestu stare pravoslavne crkve u Zvorniku, koji je bio sjedište zvorničke Mitropolije od 1236. do 1852. godine“, rekao je Srni Miloš Ivanović, rukovodilac zvorničkog Centra za istraživanje i očuvanje kulturno-istorijske baštine „Dr Đorđe Lazarević“.
Ivanović je naglasio da je Zvornik u Austro-ugarskom periodu, a kasnije i u Kraljevini Jugoslaviji bio prepoznatljiv kao uređena gradska varoš ne samo po građevinama i ulicama, već i po ljudima koji su živjeli u njemu, prvenstveno u Srpskoj varoši.
Ističući da je odlaskom Otomanske imperije iz BiH, zemlja doživjela promjene, prije svega, u sferi ekonomije, Ivanović je rekao da je slobodni razvojem trgovine i zanatstva u gradu, kao i ukidanjem kmetskih odnosa na selu, doprinijelo sveukupnom poboljšanju statusu Srba Zvorničana, naravno, i daljem razvoju Srpske varoši.
TRGOVAČKE VEZE DOVELE SU DO STVARANJA BOGATIH SRPSKIH PORODICA
Ivanović je naglasio da su u tom vremenu trgovina, zanatstvo i zemljoradnja bile glavne privredne djelatnosti Zvornika i okoline.
„Uspostavljanje trgovačkih veza sa mnogim gradovima Austro-ugarske monarhije imalo je za posljedicu pojavu bogatih trgovačkih porodica i u Zvorniku, i to prije svih: Nikolića, Blagojevića, Lazarevića, Kovačevića, Ostojića, Petkovića, Jovičića, Popovića, Ristića, Markovića, Simića, Obradovića, Mitrovića i mnogih drugih“, rekao je Ivanović.
On je naglasio da iz Srpske varoši potiču Stevan Nikolić – prvi gradonačelnik Zvornika, Stanko Nikolić – banski poslanik i gradonačelnik, braća Jovan i Lazo Antić – prvi doktori medicinskih i farmaceutskih nauka u BiH, Nikola Vasić – svjetski priznat graditelj violina, Đorđe Lazarević – doktor pravnik nauka i poslanik u bosanskom saboru, te književnici Marko Marković i Jela Ostojić.
BUĐENJE NACIONALNE SVIJESTI
Ivanović smatra da doba buđenja nacionalne svijesti širom evropskih zemalja nije zaobišlo ni grad Zvornik.
„Napredak je ostvaren i u duhovnom životu, ali i na polju razvoja prosvjete otvaranjem pravoslavne osnovne škole u Srpskoj varoši. Početkom 20. vijeka osnivaju se odbori Srpskog prosvjetnog i kulturnog društva Prosvjeta i Srpskog sokolskog društva, koji samo upotpunjuju sliku duhovnosti kod Zvorničana“, istakao je Ivanović.
On je naglasio da je na tadašnje građane Srpske varoši uticalo širenje evropske kulture na Balkanu, kao što su prihvatanje novog životnog stila, obrazovanja, profesije, jezik, razgovori, novine, obaviještenost i mnogo drugog, što je sve bilo na nivou gradske opredijeljenosti.
Ivanović je istakao da je u tom vremenu, posebno u Srpskoj varoši, razvoj i obrazovanje porodica tekao u dva pravca, odnosno u materijalnom i duhovnom.
„Materijalno-razvojni pravac ogledao se u tome da su ljudi postojali sve bogatiji stvarajući sloj gradske gospode, dok je istovremeno duhovni razvoj prihvatao sve veći broj ljudi, oblikujući novi vid kulturnog ponašanja, mode, pristojnosti i elegancije, redovni odlasci u crkvu, što je krasilo uzorite Zvorničane“, rekao je Ivanović.
Prema njegovim riječima, ono na šta su u Srpskoj varoši porodični ljudi bili upućeni, naročito utemeljivači, odnosno rodonačelnici, jeste da su svoje ime i uspjeh vezivali za potomke.
„Otuda i mnogobrojne fotografije koje su nastajale u krugu svojih porodica, okupljene sa osnivačem, najstarijom glavom porodice, koji se brinuli za mnogobrojne potomke“, rekao je Ivanović i dodao da su tadašnje srpske porodice uobičajeno bile sa više članova, što je omogućilo srpskom narodu biološki opstanak i pored ratnih golgota.
SIMBOL SRPSKE VAROŠI ŽELJEZNI MOST SPAJA ZVORNIK I MALI ZVORNIK
Ivanović smatra da je neophodno pomenuti i željezni most koji preko Drine povezuje Zvornik i Mali Zvornik, koji i sada predstavlja nezaobilazni simbol i Srpske varoši i ovog grada.
„Most je sagrađen sredstvima Ministarstva građevine Kraljevine Jugoslavije i donacijama kralja Aleksandra Prvog Karađorđevića, po kome je most i zvanično nazvan“, rekao je Ivanović i podsjetio da je kralj Aleksandar Karađorđević novoizgrađeni most predao narodu na upotrebu 12. januara 1930. godine.
Ivanović je naglasio da je danas potomaka zvorničkih porodica mnogo više u rasejanju, odnosno u Beogradu, Novom Sadu, Šapcu, Loznici, kao i u mnogim evropskim zemaljama, nego u samom Zvorniku.
Ističući da su Srpska varoš i Zvorničani već tada imali sve ono što krasi jedan grad, Ivanović je naglasio da je ovaj mali razgovor doprinos sjećanju na sve njih.
Milorad Gutalj
