Pored političke pozadine, iza odluka Ustavnog suda BiH kojom od Republike Srpske na silu žele oduzeti njene šume kriju se i ekonomski motivi i pokušaj otimanja karbon kredita ili tzv. zelenih sertifikata na koje pravo polaže Republika Srpska.
O koliko ozbiljnom pitanju i kakvom ekonomskom potencijalu se radi, potvrđuju podaci koji kažu da ukupno tržište karbon kreditima trenutno vrijedi između 140 i 190 milijardi evra i ima ogroman rast. Profesor banjalučkog Pravnog fakulteta Darko Radić o tome je pisao u svojoj knjizi od nazivom “Pravno uređenje prirodnih resursa u Republici Srpskoj” koja uskoro treba da izađe na svjetlo dana. On objašnjava da “Kjoto sporazum” o borbi protiv klimatskih promjena predviđa vrlo stroga pravila koja se tiču emisije i redukcije štetnih gasova kojih se moraju pridržavati sve zemlje koje su ga potpisale.
– Svi potencijalni zagađivači i oni koji emituju štetne gasove imaju kvote do kojeg nivoa mogu da emituju određenu količinu ili broj tona ugljen-dioksida ili CO2. Ako zagađuju više od toga, oni moraju da kupe tzv. zelene ili pravilno “CER sertifikate”, odnosno da investiraju u zemlje u razvoju koje imaju potencijal da kroz svoje šume povuku određenu količinu CO2 iz atmosfere – kaže Radić.
Da bi bolje razumjeli, pojašnjava on, to znači da ako imate fabriku, na primjer u Holandiji i određena vam je kvota da možete emitovati 100.000 tona CO2 godišnje, a vi emitujete 200.000 tona, onda imate problem.
– Rješenje je ili da mijenjate tehnologiju ili ugrađujete filtere, što je preskupo ili da dođete u recimo Republiku Srpsku i pitate da li imamo šumu koja može da povuče 100.000 tona CO2 iz atmosfere. Onda se angažuje sertifikaciona kuća koja zvanično procijeni kapacitet naše šume i za svaku tonu CO2 koju može da povuče iz atmosfere izda “CER sertifikat”(sertifikat emisione redukcije) s kojim možemo da trgujem na berzi, odnosno koji može da kupi vlasnik fabrike iz Holandije o kome govorimo. S obzirom na to da je oko 43 odsto teritorije RS pod šumama i šumskim zemljištem, jasno je da su “CER sertifikati” jedan od ogromnih skrivenih potencijala šuma i šumskog zemljišta Republike Srpske od koga bi mi mogli u budućnosti lijepo da prihodujemo, a da ne siječemo šumu – kaže Radić.
Direktor Fonda za zaštitu životne sredine i energetsku efikasnost RS Srđan Todorović kaže da ne zna da li je Ustavni sud BiH imao na umu skrivene potencijale šuma i šumskog zemljišta Srpske kada je donosio odluke kojima praktično želi da šume otme od RS Srpske i proglasi je državnom imovinom, ali ističe da ima pravo da sumnja da je to sasvim sigurno jedan od motiva.
– Ako su nezvanični podaci koji govore da ukupno tržište karbon kreditima trenutno vrijedi između 140 i 190 milijardi evra i višestruko naduvani, a kamoli ako su tačni, onda ne treba sumnjati da se neko u Sarajevu toga sigurno dosjetio i odlučio da od RS otme jedan takav skriveni potencijal. To se ne smije dopustiti – kaže Todorović.
Berza
U Evropskoj uniji ustanovljena je Evropska šema trgovanja emisijama štetnih gasova. U toj šemi svaka od zemalja EU određuje svoje limite emisije, a zatim se u okviru tog dozvoljenog limita za svaku državu raspodjeljuju dozvole za pojedinačne emitere.
Tim dozvolama može se trgovati u okviru Evropske klimatske berze, što omogućava državama članicama da zarade karbon kredite finansirajući projekte u zemljama izvan EU, poput RS, koje imaju potencijal za redukciju emisije štetnih gasova, odnosno koje imaju šumski potencijal.
