BEOGRAD – Sukob u pojasu Gaze, gusto naseljenom području koje čini uzak primorski pojas između Izraela i Egipta, dužine 40 i širine 10 kilometara, dio je arapsko-izraelskog sukoba koji traje od nastanka države Izrael.
Nakon raspada Osmanlijskog carstva, dio njegovih teritorija na Bliskom istoku bio je pod britanskom kontrolom pod mandatom Lige naroda.
Generalna skupština UN-a je 1947. godine usvojila Rezoluciju prema kojoj je britanski mandat prestao da postoji i preporučeno je da se na toj teritoriji do 1948. osnuju dvije države – arapska i jevrejska.
Arapska zajednica je ovu podjelu Palestine smatrala nepoštenom, jer su na teritoriji živjeli mnogi Arapi koji su, prema planu UN-a, dodijeljeni jevrejskoj državi.
Odmah nakon proglašenja Izraela maja 1948, Liga arapskih država objavila je rat novoj zemlji.
U napadu na Izrael bili su uključeni Egipat, Sirija, Transjordan, Irak i Liban.
Tako je počeo arapsko-izraelski sukob, koji se smatra jednim od najdužih u modenoj istoriji.
Srž konflikta nalazi se u tome da Palestina traži punu nezavisnost od Izraela, te napuštanje svih izraelskih vojnika sa njenih teritorija, dok izraelski ortodoksni Jevreji, nacionalisti i desničari to odbijaju, jer smatraju da Zapadna obala i Gaza istorijski pripadaju Jevrejima.
Smatraju da Palestinci nisu narod, da nisu postojali prije osnivanja države Izrael 1948. godine, već da su palestinski nacionalizam izmislile arapski vođe kako bi uništili Izrael.
Uprkos dugogodišnjim naporima međunarodne zajednice da se reši ovaj spor i uprkos tome što je Izrael sklopio mir sa Egiptom i Jordanom, Izraelci i Palestinci do danas nisu uspjeli da postignu mirovni dogovor.
Glavni kamen spoticaja su status Jerusalima, koji obje strane smatraju svetim mestom, međusobno priznanje, granice, bezbjednost, pravo na vodu uz rjeku Jordan, izraelska naselja na Zapadnoj obali, palestinska sloboda kretanja i pravo Palestinaca na povratak unutar granica Izraela nakon egzodusa nastalog usljed izraelskog rata za nezavisnost.
Prestanak sukoba se često navodi kao moguće rješenje dvije države, a prema istraživanjima većina Izraelaca i Palestinaca smatra da je to najbolja solucija.
Ipak, nepovjerenje i trzavice su često znale da eskaliraju: prva i druga intifada su odnijele na hiljade života na obje strane, uz izostanak bilo kakvog rješenja.
Obje strane su odbile da dijele istu teritoriju sa drugom stranom, iz straha od dominacije.
Jaser Arafat postao je formalni vođa pokreta za samostalnu Palestinu u 20. vijeku, ali izraelski službenici gledali su na njega negativno i optuživali ga da podržava terorizam protiv Jevreja.
Nakon Arafatove smrti 2004, njegov nasljednik Mahmud Abas pokušao je da pokrene novu rundu mirovnih pregovora, ali bez uspjeha.
Iako se odnos u međuvremenu poboljšao sa Zapadnom obalom, stanje ostaje eksplozivno u Gazi, gdje su vođena dva rata, od kojih je zadnji bio 2014. godine.
Između 1993. i 2000. broj izraelskih doseljenika povećao se za 117 odsto u Gazi i najmanje 46 procenata u Zapadnoj obali.
Izrael je, takođe, ukinuo dozvole za prebivalište palestinskim prebivaocima u istočnom Jerusalimu koji nisu imali dokumente kojim bi dokazali da je njihovo središte života unutar Jerusalima.
Tako je 1.641 Palestininac izgubio pravo na boravak u Jerusalimu između 1996. i 1998. godine.
Sukob je odnio preko 20.000 života od 1948. na obje strane.
Posljednji mirovni pregovori prekinuti su 2014. godine.
Izraelski premijer Benjamin Netanjahu izjavio je 2015. da neće dozvoliti palestinsku državu zapadno od Jordana.
Od pedesetih godina 20. vijeka, grupe terorista redovno su se infiltrirale na teritoriju Izraela iz pojasa Gaze, organizirajući sabotaže i terorističke napade.
Izraelska vojska preduzela je odmazde, a zbog akcija arapskih terorista Izraelu je preuzeo kontrolu nad pojasom Gaze.
Područje Gaze čini uzak primorski pojas između Izraela i Egipta, dužine 40 i širine 10 kilometara.
Nakon proglašenja nezavisnosti Izraela 1948, tu je formirano nekoliko izbegličkih kampova za protjerane Palestince, u kojima se još uvijek nalazi oko 500.000 ljudi.
Sa ukupno milion i po stanovnika, Gaza je jedno od najgušće naseljenih i istovremeno najsiromašnijih područja na svijetu.
Rašireno siromaštvo, zajednička granica s Egiptom preko koje se mogu prokrijumčariti oružje i eksploziv i prije svega, krvavi obračuni s Izraelcima stvorili su od nje najtvrđe uporište ekstremističkih palestinskih organizacija.
Hamas, Islamski džihad i ostali uvijek su u Gazi imali više pristalica nego na Zapadnoj obali.
Ni izraelsko povlačenje 2005. nije mnogo promijenilo situaciju.
Duž čitave granice s Izraelom sagrađen je visok zid sa dosta brisanog prostora sa palestinske strane, da bi spriječio upade militantnih odreda i bombaša samoubica.
Izrael pod kontrolom drži i granične prelaze, vazdušni prostor i obalu, dovod vode i struje, uvoz i izvoz, naplatu poreza i čitav protok novca sa inostranstvom uključujući i donacije, tako da se Gaza može vrlo brzo i efikasno izolovati od ostatka svijeta.
Najanovi sukobi između Izraelaca i Palestinaca eskalirali su od ponedjeljka kad je u sukobima u Jerusalimu povrijeđeno oko 300 Palestinaca i dvadesetak policajaca.
Policija je upala i u džamiju Al Aksa, što Palestinci smatraju skrnavljenjem te islamske svetinje.
Istog dana su Jevreji slavili Dan Jerusalima, godišnjicu zauzimanja Istočnog Jerusalima u Šestodnevnom ratu 1967. godine.
Masovni protesti Palestinaca počeli su zbog najave da bi neke porodice mogle biti izbačene iz kuća koje su ranije pripadale Jevrejima u arapskoj četvrti Šeik Džarah.
Prema zakonu, Jevreji čiji su preci odande protjerani u ratu 1948. mogu dobiti kuće nazad, dok to pravilo ne važi za protjerane Palestince.
