Mileva Marić Ajnštajn bila je talentovana fizičarka i najbitnija i najpouzdanija saradnica supruga Alberta Ajnštajna. Međutim, ljubav i brak sa njim donijeli su joj godine muka, nesreće i nepriznavanja zasluga – i kao naučnice i kao majke i supruge.
Albert Ajnštajn smatra se jednim od najvećih umova ikada – magom prirodnih nauka i čovjekom čiji je blistavi um riješio neke od ključnih misterija univerzuma. Čak i oni koji ne znaju ništa o nauci, fizici i teoriji relativiteta, koja je njegov najbitniji naučni rad i otkriće koje mu je donijelo planetarnu slavu na polju nauke, znaju za njega i kako on izgleda. Čupava i razbarušena glava i ekcentričan osmjeh – prva su asocija za neprikosnovenog naučnog genija.
Međutim, malo ko zna da je za teoriju relativiteta i njen nastanak, kao i za brojne druge naučne radove Alberta Ajnštajna, u velikoj mjeri zaslužna i supruga poznatog genija – Mileva. Mileva je bila briljantna fizičarka i odlična matematičarka i upravo ona rješavala je većinu matematičkih problema u nastanku poznate teorije i time ne samo pomagala svom suprugu, već egal učestvovala u njenom nastanku. Međutim, taj dio priče malo ko zna, kao i dio kako je Mileva živjela pored Alberta.
Privatni život Mileve i Alberta Ajnštajna bio je sve samo ne lijep. Albert je, kao i većina naučnika, bio zaokupljen svojim mislima i idejama, ali i kada to nije bio – bio je jako loš muž i nikakav otac. To je išlo do te mjere da je čuveni genije krio postojanje svoje porodice i svog prvog djeteta od javnosti.
Albert i Mileva dobili su 1902. vanbračno dijete, djevojčicu Lizel, a prema Albertovim strogim instrukcijama za to niko nije smio da zna i Mileva je sa njom morala da se skriva u Srbiji. Albert nikada nije vidio ćerku. Špekuliše se da je djevojčica, nakon što je Albert prinudio Milevu da je ostavi u Srbiji i pridruži mu se u Bernu, preminula od šarlaha. Do današnjeg dana nije do kraja razjašnjena sudbina Ajnštajnovog prvog djeteta, a o njoj se saznalo tek prije oko 30 godina, kad su otkrivena pisma koja je par razmjenjivao u to vrijeme.
Još degutantnija činjenica koja govori o Anštajnu kao čovjeku jeste to što se njegovo mlađe dijete – Edvard, rodilo sa šizofrenijom, a čuveni naučnik je za njega govorio da „nije sasvim čovjek“.
Što se tiče Albertovog odnosa prema supruzi, koja je sve to vrijema provela pomažući mu u radu i u isto vrijeme vodeći brigu o kući i dvoje male djece – može se reći da je bio osion, bezobrazan, bezdušan i nepravedan. Primjer za to je činjenica da kada je dobio Nobelovu nagradu, prećutao je u potpunosti Milevino učešće u svim teorijama na kojima je radio, a koje su mu na kraju donijele tu istu nagradu. Tako da, slobodno možemo reći da je Mileva Ajnštajn nobelovac koliko i Albert Ajnštajn, samo veći i bolji čovjek!
Albertov i Milevin odnos tokom godina je bio kao ringišpil, ali onaj koji pretenduje da se otkači. Čuveni naučnik bio je kod kuće rijetko, odlazio je i dolazio kad mu se prohtije, nekada se nije kući vraćao nedeljama, a imao je i brojne afere.
Konačno, 1919. Mileva i Albert su se razveli, a ona je ostala da živi sa djecom u Cirihu, u veoma skromnim uslovima i na rubu siromaštva. Albert joj nije puno pomagao, ni u jednom smislu, pa ni finansijski.
Iste godine kada se razveo od Mileve, Albert je oženio Elzu Lovental, sa kojom je ostao u braku do 1936. godine.
Mileva Ajnštajn umrla je 1948. godine u Cirihu, a njena sudbina će ostati upamćena kao sudbina briljantene i požrtvovane žene, majke i naučnice, koju je pojela mračna sjenka sujetnog, oholog i sebičnog muža.
O Milevi Ajnštajn napisano je nekoliko knjiga, ali posebno se izdvaja knjiga amerikanke Meri Benedikt pod nazivom „Gospođa Ajnštajn“ („The Other Einstein“ – u bukvalnom prevodu Drugi Ajnštajn) koja opisuje Milevin život pripovedajući u prvom licu – od mladosti i srećnih početaka sa Albertom do zaboravljanja od strane svijeta da je ona ikada postojala.
