BEOGRAD – Srpska pravoslavna crkva /SPC/ danas se molitveno sjeća i obilježava dan spaljivanja moštiju Svetog Save, osnivača srpske crkve i države.
Godine 1594. na beogradskom brdu Vračar, turski vojskovođa Sinan-paša surovo kažnjava Srbe, spaljivajući mošti Svetog Save.
Te godine banatski Srbi podigli su ustanak protiv turske vlasti, a lik srpskog velikana Svetog Save nošen je na zastavama.
Kao kaznu za ovu bunu ugašenoj u krvi, Sinan-paša je naredio da mošti najvećeg srpskog svetitelja budu donesene iz manastira Mileševe, gdje su se nalazile više od 350 godina, i da budu spaljene.
Kako bilježe savremenici, ovaj zločinački čin je bio propraćen nepogodom, gradom i olujom, a pepeo prosvetitelja srpskog bio je raznesen na sve strane.
Sinan-paša je 1594. godine dolazio u Beograd preko Smedereva, noseći sa sobom mošti Svetog Save, a namjera mu je bila da zapali veliku lomaču na nekom uzvišenju pored Beograda, kako bi ljudi sa svih strana vidjeli prizor i zastrašili se.
Znao je da je kult Svetog Save kod Srba veoma jak i da će ih to pogoditi, ali nakon spaljivanja moštiju kult Svetog Save je još više ojačao u srpskom narodu.
Stari izvori govore o tom događaju na različite načine, ali sve više je izvjesno da spaljivanje moštiju nije učinjeno na Vračaru, gdje se danas nalazi veličanstveni hram posvećen svetitelju, već na Malom Vračaru, kako se nekada zvao dio Beograda koji danas pokrivaju Tašmajdan i prostor oko kojeg se nalazi Glavna pošta.
Put kojim je išao Sinan-paša prolazio je pored proplanka, koji je tada bio brdo Vračar. Tada nije bilo nikakvih građevina u okolini sve do današnjeg Trga Republike, i to je bio najviši vrh u bližoj okolini grada, sa kojeg se nesmetano prostirao pogled na cijeli Beograd. Na tom mjestu Sinan-paša je zapalio lomaču.
Mošti Svetog Save bile su, prema riječima istoričara, izvor srpskog državnog legitimiteta i simbol srpskih tradicija o državi i nezavisnosti.
Poznati istoričar Jovan D. Popović bilježi kako je „najveći duševni bol za vrijeme robovanja pod Turcima pretrpio narod, pogotovo u Beogradu, prilikom spaljivanja moštiju Svetog Save na beogradskom Malom Vračaru“.
Tada su Osmanlije odlučile da obezglave Srbe uništavajući im svetinje. Događaj se, kako bilježi ovaj, a potom i mnogi drugi hroničari, odigrao na Malom Vračaru.
Namjera Osmanlija bila je da se zlokobni plamen vidi i na banatskoj strani, a u ono vrijeme pogled sa Tašmajdana prema drugoj obali Dunava nisu sprečavale današnje velike građevine, jer je i sam Tašmajdan bio vrsta periferije grada.
Izvjesno je da su na ovakav način Turci napravili žestoku odmazdu srpskom narodu, pošto su počeli sa bunama u Banatu i u Hercegovini.
Popović navodi i da „o spaljivanju moštiju na Malom Vračaru sasvim je malo bilježaka, a i one su sasvim šture“.
Prema tim bilješkama, kako dalje navodi Popović, na Veliki petak mošti su prenesene u pozlaćenom kovčegu iz manastira Mileševa na Mali Vračar. Tu su, kako on kaže, bile spaljene, a pepeo je bio razvijan niz vjetar.
Spaljivanje se, prema ovom hroničaru, desilo na mjestu koje se prostiralo ispred Batal džamije, odnosno današnjeg Doma Narodne skupštine i Tašmajdana.
Sinan-paša je isti čovjek koji je spalio i mošti Svetog Save i manastir Svetih Arhangela, zadužbinu cara Dušana, misleći da će fizičkim uništavanjem najvećih srpskih svetinja umiriti nepokorne Srbe.
Sinan-paša je rodom bio iz okoline Prizrena, postao je janjičar, a postoje osnovane pretpostavke da je porijeklom bio – Srbin.
Ostao je sačuvan dio lijeve ruke Svetog Save, koji se čuva u manastiru Mileševa, a jedan prst sa šake Svetog Save i danas se čuva u Trnovu, u današnjoj Bugarskoj, gdje se svetac upokojio, u povratku sa Sinaja.
SRNA
